علایم دیابت نوع 1، تشخیص و راههای درمان آن

دیابت نوع ۱، یک بیماری مزمن است. در افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، سلول‌های لوزالمعده که انسولین تولید می‌کنند، از بین می‌روند، و بدن قادر به ساختن انسولین نیست. انسولین هورمونی است که به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا از گلوکز برای انرژی استفاده کند. بدن شما گلوکز را از غذا دریافت می‌کند. انسولین به گلوکز اجازه می‌دهد تا از خون وارد سلول‌های بدن شود.

زمانی که سلول‌های بدن شما دارای گلوکز کافی باشند، کبد و بافت‌های عضلات، گلوکز اضافی را ذخیره می‌کنند، که به عبارت دیگر، نوعی قند خون در شکل گلیکوژن هستند. انسولین اجازه می‌دهد تا گلوکز از خون وارد سلول‌های بدن شود. گلیکوژن به قند خون تجزیه می‌شود و زمانی که شما در بین وعده‌های غذایی، ورزش، یا در حین خواب نیاز به انرژی داشته باشید، آزاد می‌گردد.

در دیابت نوع ۱، بدن بدلیل فقدان انسولین، قادر به فرآوری گلوکز نیست. گلوکز خون نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود. این امر سبب می‌شود تا مقدار زیادی گلوکز در خون شما جریان داشته باشد. گلوکز خون بالا می‌تواند سبب مشکلات کوتاه مدت و بلند مدت گردد.

علائم دیابت نوع ۱

علائم زیر مربوط به دیابت نوع ۱ است:

• گرسنگی بیش از حد
• تشنگی بیش از حد
• تاری دید
• خستگی
• ادرار مکرر
• کاهش وزن چشم‌گیر در زمان کم

ممکن است شخص دچار کتواسیدوز گردد، که یک نوع عارضه دیابت می‌باشد. علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• تنفس سریع
• خشکی پوست و دهان
• چهره سرخ
• بوی دهان میوه‌مانند
• حالت تهوع
• استفراغ یا درد معده

 

اگر یک یا چند علامت از دیابت نوع ۱ را در خود مشاهده کردید، باید به پزشک فوق تخصص غدد مراجعه کنید. اما، اگر علائم کتواسیدوز را داشتید، باید سریعا تحت درمان قرار بگیرید. کتواسیدوز یک نوع حالت اورژانسی محسوب می‌شود.

دیابت نوع ۱ در برابر دیابت نوع ۲

دو نوع اصلی دیابت وجود دارد: دیابت نوع ۱ و نوع ۲. این دو نوع دیابت دارای علائم مشابه هستند، و در طول زمان می‌توانند به عوارض مشابهی منجر شوند. اما، بیماری بسیار متفاوتی هستند.

دیابت نوع اول در اثر ناتوانی بدن در تولید انسولین است. در این نوع دیابت، دریافت انسولین برای زنده ماندن ضروری است، تا گلوکر بتواند از خون وارد سلول‌ها شود.

در افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، سلول‌ها به انسولین پاسخ نمی‌دهند. با وجود میزان کافی هورمون، بدن برای انتقال گلوکز از خون به سلول‌ها با مشکل روبرو می‌شود. نهایتا، بدن این افراد ممکن است کلا انسولین کافی را تولید نکند.

دیابت نوع ۱ خیلی سریع بروز می‌کند، و علائم آن آشکار است. این بیماری در افرادی که به دیابت نوع ۲ مبتلا هستند، می‌تواند در طول سال‌ها ایجاد گردد. در واقع، شخصی که به دیابت نوع ۲ مبتلا است ممکن است تا زمانی که دچار عارضه نشده است، از بیماری خود مطلع نشود.

علل دیابت نوع ۱

علت دقیق دیابت نوع ۱ مشخص نیست. اما، گمان می‌رود که مربوط به سیستم خود ایمنی باشد. سیستم ایمنی بدن به استباه به سلول‌های بتا در کبد حمله می‌کند. این‌ها سلول‌هایی هستند که انسولین می‌سازند. دانشمندان بطور کامل نمی‌دانند که چرا چنین اتفاقی می‌افتد.

عناصر ژنتیکی و محیطی، نظیر ویروس‌ها ممکن است نقش مهمی ایفا کنند. درباره هر یک از این عوامل که ممکن است سبب شود تا افراد دچار دیابت نوع ۱ شوند، بیشتر مطالعه کنید.

تشخیص دیابت نوع ۱

دریابت نوع ۱ معمولا از طریق یک سری تست‌ها مشخص می‌شود. برخی تست‌ها می‌توانند سریعا انجام شوند، در حالی که برخی دیگر نیازمند ساعت‌ها آماده‌سازی و کنترل هستند.

دیابت نوع ۱ اغلب سریعا بروز می‌کند. افراد در صورتی که یکی از معیارهای زیر را داشته باشند، مبتلا به بیماری دیابت تشخیص داده می‌شوند:

• قند خون ناشتا > 126mg/dl در دو تست مجزا
• قند خون تصادفی > 200mg/dl همراه با علائم دیابت
• هموگلوبین A1c>6.5 در دو تست مجزا

این معیارها برای تشخیص دیابت نوع ۲ مورد استفاده قرار می‌گیرند ر واقع، افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ گاهی به اشتباه مبتلا به دیابت نوع ۲ تشخیص داده می‌شوند.

ممکن است تا زمانی که شما عوارش دیابت را بروز ندهید و یا علائم شما بدتر نشود، پزشک متوجه تشخیص اشتباه در شما نشود.

زمانی که قند خون بسیار بالا می‌رود، طوری که کتواسیدوز رخ ‌دهد، شما به شدت بیمار می‌شوید. اغلب همین مسئله، دلیل بستری شدن افراد می‌گردد، و نهایتا بیماری دیابت نوع ۱ تشخیص داده می‌شود.

اگر دچار هرگونه علائم دیابت شدید، احتمالا پزشک شما آزمایشاتی را انجام خواهد داد.

درمان دیابت نوع ۱

اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ تشخیص داده شوید، بدن شما قادر به تولید انسولین نیست. شما نیاز دارید تا انسولین مصرف کنید تا بدن شما قند خون را مصرف کند. ممکن است  سایر درمان‌ها برخی علائم دیابت نوع ۱ را کنترل نماید.

انسولین

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید هر روز انسولین مصرف کنند. شما معمولا انسولین را از طریق تزریق دیافت می‌کنید. برخی افراد از پمپ انسولین استفاده می‌کنند. پمپ، انسولین را از طریق شکافی در پوست، تزریق می‌کنئ. برای برخی افراد، این نوع تزریق، از فرو کردن سوزن آسان‌تر است. این نوع تزریق به متعادل کردن سطوح بالا و پایین قنو خون کمک می‌کند.

مقدار انسولینی که باید در طول روز مصرف کنید، متغیر است.. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، بطور مرتب قند خون خود را کنترل می‌کنند تا بدانند که چه مقدار انسولین باید تزریق کنند. رژیم غذایی و ورزش می‌تواند قند خون را تحت تاثیر قرار دهد.

چندین نوع انسولین وجود دارد. ممکن است پزشک شما جند نوع انسولین را روی شما امتحان کند تا بداند که کدام مورد برای شما مناسب است.

متفورمین

متفورمین یک داروی قنو خون خوراکی است. این دارو به مدت چند سال تنها دارویی بود که توسط افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ مصرف می‌شد. اما، برخی افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، می‌توانند دچار مقاومت به انسولین شوند. این بدان معناست که انسولین دریافت شده از طریق تزریق، چندان خوب عمل نمی‌کند.

متفورمین به پایین آمدن قند خون از طریق کاهش تولید شکر در کبد کمک می‌کند. پزشک غدد و متابولیسم شما ممکن است به شما توصیه کند تا علاوه بر انسولین، متفورمین را نیز مصرف کنید.

واکسن‌ها

ممکن است واکسن بیماری سل، درمانی برای دیابت نوع ۱ باشد. مطالعات اندکی نشان داده است که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که واکسن BCG دریافت کرده‌اند، مقدار قند خون آن‌ها به مدت ۵ سال پایدار می‌شود.

این گزینه هنوز بطور رسمی وارد بازار نشده است و فعلا در حال تست بوده و از سوی سازمان عذا و دارو (FDA) تاییدیه دریافت نکرده است. این گزینه درمانی، می‌تواند درمان احتمالی برای دیابت نوع ۱ باشد.

سایر داروها

یک داروی خوراکی جدید ممکن است آرزویی برای مبتلایان به دیابت نوع ۱ باشد. ساتاگلیفلوزین (زینکویستا) داروی جدیدی است که در انتظار تایید سازمان غذا و دارو می‌باشد. اگر این دارو بتواند تاییدیه دریافت کند، اولین داروی خوراکی خواهد بود که برای استفاده در کنار انسولین برای مبتلایان به دیابت نوع ۱ مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

تاثیر این دارو از طریق کاهش گلوکز خون و وادار کردن بدن به دفع آن از طریق ادرار و کاهش جذب گلوکز در روده می‌باشد. داروهای مشابه برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ وجود دارد، اما هیچ کدام برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ مورد تایید نیست.

رژیم غذایی و ورزش

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید غذاهای معمولی بخورند تا قند خون را پایدار نگه دارند. یک متخصص رژیم غذایی و نیز یک مربی کار آزموده می‌تواند به ایجاد یک برنامه غذایی مناسب کمک کند.

ورزش نیز به کاهش قند خون کمک می‌کند. مقادیر انسولین ممکن است طبق میزان ورزش شما نیاز به تعدیل داشته باشد.

ریسک فاکتورهای دیابت نوع ۱

ریسک فاکتورهای دیابت نوع ۱ خیلی کم مورد توجه قرار می‌گیرند. برخی ریسک فاکتورهای مهم شناسایی شده‌اند.

سابقه خانوادگی

سابقه خانوادگی ممکن است در برخی موارد برای دیابت نوع ۱ مهم باشد. اگر عضوی از خانواده شما مبتلا به دیابت نوع ۱ باد، ریسک ابتلای شما نیز افزایش می‌یابد.

برخی ژن‌ها با این بیماری مرتبط هستند. اما، هر کسی که این ژن‌ها را دارا می‌باشد، الزاما به دیابت نوع ۱ مبتلا نمی‌شود. بسیاری از محققان و پزشکان عقیده دارند که برخی انواع علل دیابت نوع ۱ در برخی افراد ایجاد بیماری می‌کند، اما در برخی افراد دیگر ایجاد بیماری نمی‌کند.

نژاد

ممکن است نژاد عاملی برای دیابت نوع ۱ باشد. دیابت در افراد سفید پوست، نسبت به سایر نژادها بیشتر است.

عوامل محیطی

برخی ویروس‌ها ممکن است آغازگر دیابت نوع ۱ باشد. اما، مشخص نیست که کدام ویروس می‌تواند ایجاد بیماری نماید. همچنین، افراد ساکن در مناطق سردسیر با احتمال بیشتری به دیابت نو ۱ مبتلا می‌شوند. پزشکان نیز در زمستان نسبت به سایر فصول سال، موارد بیشتری را از دیابت نوع ۱ تشخیص می‌دهند.

برخی عناصر دیگر ممکن است بر ابتلای افراد به دیابت نوع ۱ اثر داشته باشد.

دیابت نوع ۱ در کودکان

دیابت نوع ۱ به دیابت جوانی مشهور است. دلیل آن این است که این دیابت بطور مکرر در بچه‌ها و افراد جوان تشخیص داده می‌شود. دیابت نوع ۲ در مقایسه با آن، در افراد مسن‌تر تشخیص داده می‌شود. اما، هر دو وع دیابت می تواند در افراد در هر سنی تشخیص داده شود.

نشانه‌های دیابت در کودکان شامل موارد زیر است:

• کاهش وزن
• خیس کردن تخت خواب و یا ادرار مکرر
• احساس ضعف و خستگی
• گرسنگی و تشنگی مکرر
• تغییرات خلقی
• تاری دید

کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ نیز همانند بزرگسالان، با انسولین درمان می‌شوند.

اولین نسل لوزالمعده مصنوعی اخیرا برای استفاده در کودکان مورد تایید قرار گرفته است. این دستگاه در زیر پوست جای می‌گیرد. سپس، این دستگاه قند خون را بطور مکرر اندازه گرفته و بطور اتوماتیک مقدار صحیحی از انسولین را تزریق می‌کند.

بسیاری از کودکان هنوز از روش‌های عادی تزریق انسولین و کنترل قند خون استفاده می‌کنند. بخصوص در کودکان، والدین باید بسیار مراقبت کنند.

کودکان مبتلا به دیابت نوع ۱ می‌توانند زندگی عادی، و سالمی داسته باشند.

عوامل ژنتیکی

محققان دقیقا نمی‌دانند که علت دیابت نوع ۱ چیست. اما، آن‌ها عقیده دارند که ژن‌های فرد ممکن است نقش مهمی داشته باشد.

افرادی که دیابت نوع ۱ دارند، در زمان تولد، مستعد این بیماری بوده‌اند. به نظر می‌رسد که این بیماری از طریق ژنتیک و روابط خانوادگی منتقل می‌گردد. مشخص نیست که الگوی ژنتیگی و انتقال آن چگونه است، و اینکه چرا برخی افراد خانواده به دیابت مبتلا می‌شوند در حالی که سایر اعضای خانواده مبتلا نمی‌شوند.

محققان برخی ژن‌های خاص را شناسایی کرده‌اند که ممکن است ریسک افراد را به ابتلا به دیابت نوع ۱ افزایش دهد. این متغیرها ممکن است در بین والدین و کودکان بصورت نسل به نسل منتقل گردد. اما، تنها ۵ درصد از افراد که دارای این متغیرهای ژن هستند، دچار دیابت نوع ۱ می‌شوند.

به خاطر همین است که محققان عقیده دارن که ژن‌ها تنها بخشی از معادله هستند. آن‌ها فکر می‌کنند که چیزی این بیماری را ایجاد می‌کند، چیزی که دارای ژن‌های ارثی است. ویروس یکی از این عوامل مشکوک است.

برای مثال، دوقلوهای همسان که دارای ژن‌های برابر هستند، ممکن ایت هر دو دچار دیابت نشوند. اگر یکی از آن‌ها مبتلا به دیابت نوع ۱ باشد، جفت دیگر به احتمال ۵۰% یا کمتر دچار دیابت نوع ۱ می‌شود. این نشان می‌دهد که ژن‌ها تنها عامل ایجاد کننده بیماری نیستند.

رژیم غذایی کتوژنیک

رژیم غذایی کتوژنیک برخی مزایایی را برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ نشان داده است. رژیم غذایی با چربی بالا، و کربوهیدرات پایین ممکن است به مدیریت میزان قند خون کمک کند و سبب کاهش وزن گردد، که هدف بسیاری از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ است.

اما، برای دیابت نوع ۱ مطالعات زیادی درباره رژیم غذایی کتوژنیک صورت نگرفته است. تا به امروز، توصیه رژیمی برای این نوع از دیابت، رژیم غذایی با کربوهیدرات پایین است. اما، محققان در جستجوی مزایای احتمالی و ایمنی رژیم غذایی هستند که کربوهیدرات‌ها را برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ محدود می‌کند.

مطالعه مختصری در این مورد کشف کرده است که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ که رژیم غذایی کتوژنیک را به مدت بیش از دو سال دنبال کرده‌اند، نتایج A1C و کنترل گلیسمیک بهتری را نشان می‌دهند. اما، این افراد دارای چربی خون بالا و موارد افت قند خون بیشتری نیز هستند. ایمنی بلند مدت این رژیم غذایی مشخص نیست.

اگر به امتحان رژیم غذایی کتوژنیک علاقه‌مند هستید و به بیماری دیابت نوع ۱ نیز مبتلا می‌باشید، با پزشک فوق تخصص غدد خود مشورت کنید. ممکن است پزشک شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد تا برنامه مناسبی برای شما تهیه و تنظیم گردد.

بارداری

بارداری چالش‌های خاصی را برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ نشان می‌دهد. اما، داشتن یک بارداری ایمن و فرزند سالم در حین ابتلای به دیابت امکان‌پذیر است.

مهم‌ترین چیزی که باید به یاد داشت این است که اگر می‌خواهید باردار شوید و در عین حال مبتلا به دیابت نوع ۱ هستید، باید هر تغییری که در بدن شما رخ دهد، در بدن فرزند شما نیز رخ می‌دهد. زنی که دارای قند خون بالا باشد، قند خون نوزاد وی نیز بالا خواهد بود.

قند خون بالا در زمان بارداری می‌تواند سبب عوارضی نظیر وزن بالای نوزاد، مشکل در عمل سزارین، زایمان زودهنگام، قند خون پایین، فشار خون بالا، و حتی مرده‌زایی گردد.

اگر دیابت نوع ۱ داشته باشید و بخواهید باردار شوید یا بدانید که شما باردار هستید، فورا با پزشک مشورت کنید. او می‌تواند هر نوع تغییری را که لازم است شما بدانید، به شما بازگو کند و این اطمینان را به شما بدهد که قنو خون شما ثابت مانده و سلامتی شما و فرزند شما حفظ می‌شود.

بهتر است قبل از بارداری برنامه‌ریزی کنید و در مورد دیابت و قند خون خود با پزشک مشورت نمایید.

در طی بارداری، احتمالا نیاز خواهید داشت تا بیشتر به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید. همچنین ممکن است که داروها و انسولین خود را در طی بارداری تنطیم نمایید.

مصرف الکل

الکل می‌تواند برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، تاثیر زیادی روی سطح قند خون در کوتاه مدت داشته باشد. مصرف بیش از حد الکل در طول زمان می‌تواند به عوارض دیابت منجر گردد.

کبد مسئول فرآوری و حذف الکل از بدن می‌باشد. کبد در کنترل میزا قند خون نیز اثر دارد. اگر مبتلا به دیابت نوع ۱ باشید و در عین حال الکل مصرف کنید، بدن شما کنترل قتد خون را کاهش می‌دهد تا با الکل مقابله نماید. این امر می تواند فورا به مدت ۱۲ ساعت به افت قند خون منجر گردد. تست قند خون قبل از مصرف الکل و ادامه کنترل آن بعد از مصرف الکل بسیار مهم است.

عوارض دیابت نوع ۱

میزان بالای قند خون می‌تواند سبب آسیب به بخش‌های مختلف بدن گردد. اگر دیابت به خوبی کنترل نشود، ریسک عوارض زیر را افزایش می‌دهد:

• ریسک حمله قلبی
• مشکلات بینایی، شامل کوری
• آسیب عصبی
• عفونت پوستی، بخصوص در پا، که می‌تواند به قطع عضو منجر گردد.
• آسیب کلیه

دیابت می‌تواند سبب آسیب اعصاب شده و نوروپاتی دیابتی ایجاد کند. این نوروپاتی دیابتی در پا بیشتر مشاهده می‌شود. زخم‌های کوچک بخصوص در کف پا، بخصوص در صورتی قند خون کنترل نشود، می‌تواند به سرعت زخم و عفونت ایجاد کند.

دلیل آن، این است که شما نمی‌توانید زخم‌های و ترک‌ها را ببینید، بنابراین، نمی‌توانید آن‌ها را درمان کنید. به خاطر همین است که اگر مبتلا به دیابت باشید، بررسی مرتب پای خود، بسیار مهم است. اگر متوجه شدید که دچار آسیب پا شده‌اید، فورا پزشک را مطلع سازید.

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ باید از تغییرات بدن خود آگاه باشند.

با احتیاط ورزش کنید

ورزش برای افراد مبتلا به دیابت باید با احتیاط صورت پذیرد، اما ورزش بخش مهمی از یک زندگی سالم است و برای افراد مبتلا به دیابت بسیار حائز اهیمت است.

افراد مبتلا به دیابت باید در هر هفته ۱۵۰ دقیقه ورزش کنند. این افراد نباید به مدت دو روز متوالی ورزش نکنند. ورزش‌های هوازی برای افرا مبتلا به دیابت نوع ۱ خوب است، زیرا نوعی تمرین استقامتی و قدرتی محسوب می‌شود.

اما، آنچه مبهم است، این است که کنترل قند خون در طی ورزش مهم است. بدین دلیل که گلوکز خون می‌تواند در طی ورزش یا بعد از آن تغییر کند، زیرا بدن شما شروع به استفاده از انسولین کرده و گلوکز را بطور موثرتری به جزیان درآورد.

متخصص غدد همچنان می‌گویند که مبتلایان به دیابت باید بطور مرتب ورزش کنند تا سالم باشند. این کار نیازمند مشورت با پزشک است تا برنامه مناسبی را برای شما تنظیم نماید.

زندگی با دیابت نوع ۱

دیابت نوع ۱ یک بیماری مزمن است که درمانی ندارد. اما، افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ می‌توانند با مراقبت‌های خوب، مانند مصرف انسولین، رژیم غذایی سالم، و ورزش، زندگی سالم و طولانی مدتی داشته باشند.

دکتر زهرا مظلوم خراسانی

متخصص داخلی و فوق تخصص بیماری های غدد و متابولیسم

دارای بورد فوق تخصصی
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد

از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب  عبارتند از: تشخیص و درمان بیماری های متابولیک، تیروئید، آدرنال، اختلالات غدد جنسی، متابولیک استخوان، هیپوفیز و مشاور تغییر جنسیت

آدرس مطب: مشهد- بلوار معلم – بین معلم 8و 10- برج آبشار-واحد705

تماس:05136017449

پاسخگویی: روزهای زوج – ساعات 16 الی 19