گواتر مولتی ندولر یا گواتر چند غده ای، گواتری است که در آن تعداد زیادی توده (گره) وجود دارد که به شکل غده ظاهر می شود. این وضعیت احتمالاً شایع ترین اختلال غده تیروئید است.

گواتر به بزرگی غده تیروئید اشاره دارد. گاهی اوقات، ممکن است یک فرد گواتر با چندین گره یا برجستگی داشته باشد، که به آن گواتر چند غده گفته می شود.

گواتر سمی بیماری است که هورمون تیروئید زیاد و بیش از حدی تولید کند و در نتیجه بیماری به نام پرکاری تیروئید ایجاد شود. بیشتر گره های تیروئید بی خطر هستند، اما بعضی از آنها می توانند سرطانی باشند. دانشمندان هنوز در حال بررسی ارتباط بین گره های تیروئید و سرطان هستند. برخی از کارشناسان معتقدند احتمال بروز سرطان در گره های تیروئید بیشتر از آن است که تصور می شد.

در این مقاله، ما علائم، علل و درمان های گواتر چند غده ای یا مولتی ندولر و ارتباط آنها با سرطان را بررسی می کنیم.

علائم گواتر مولتی ندولر

گواتر مولتی ندولر به ندرت باعث درد یا ناراحتی در اثر افزایش سریع اندازه می شود. این وضعیت ممکن است به دلیل تجمع ناگهانی مایعات یا خون درون گره یا به ندرت به دلیل تومور باشد. گواتر های بسیار بزرگ ممکن است با مشکل در بلع یا تنفس همراه بوده و در بعضی موارد ممکن است به برداشتن و جراحی نیاز داشته باشند.

گرفتگی صدا و اختلال در بلع ممکن است از علائم گواتر چند غده ای باشد. گواتر های چند غده ای بیشتر اوقات علائمی ایجاد نمی کنند. یک پزشک غالباً هنگام انجام معاینه فیزیکی یا مطالعه تصویربرداری برای یک علت غیر مرتبط دیگر، گواتر های مولتی ندولر را تشخیص می دهد.

گاهی اوقات یک گواتر مولتی ندولر مانند یک گره منفرد احساس می شود اما در عین حال از چندین گره کوچکتر تشکیل شده است.

اگر گواتر مولتی ندولر بزرگ شود یا به ساختارهای مجاور فشار وارد کند، ممکن است فرد علائم زیر را تجربه کند:

• گرفتگی صدا
• مشکل در بلعیدن
• مشکل در تنفس هنگام خوابیدن

ممکن است فرد مبتلا به گواتر مولتی ندولر سمی علائم پر کاری تیروئید را داشته باشد. این موارد شامل موارد زیر است:

• عصبی بودن
• تحریک پذیری
• اختلال در خواب
• عدم تحمل گرما
• ضربان قلب سریع، حتی هنگام استراحت
• کاهش وزن یا عدم توانایی در افزایش وزن

علل گواتر مولتی ندولر

علل گواتر چند غده ای، در بیشتر موارد، ناشناخته است. در طی یک دوره زمانی، گره ها به دلیل نرخ های مختلف رشد در قسمت های مختلف غده، ممکن است با سایر تأثیرات خارجی مانند رژیم غذایی، داروها یا ژن ها تشکیل شوند. گره ها منجر به ظاهر نامنظم در ساختار غده تیروئید می شوند. این روند سال ها به طول می انجامد، بنابراین معمولاً مشاهده می شود که با افزایش سن خطر ابتلا به گواتر مولتی ندولر افزایش می یابد.

اما به طور کلی، یکی از دلایل گواتر چند غده، کمبود ید است. اگرچه این مورد در ایالات متحده نادر است. ید یک ماده معدنی است که به مقدار کم در رژیم غذایی فرد وجود دارد.

غده تیروئید از ید برای تولید هورمون های خود استفاده می کند. تیروئید بدون ید کافی، نمی تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. به همین دلیل، تولیدکنندگان مواد غذایی غالباً برای کاهش شیوع اختلال عملکرد تیروئید، ید به نمک اضافه می کنند که به آن نمک ید دار می گویند.

برخی از افراد فاکتورهای خطر بیشتری برای ایجاد گواتر مولتی ندولر دارند. عوامل خطر این وضعیت، عبارتند از:

• کمبود ید
• سابقه خانوادگی گواتر مولتی ندولر
• عوامل ژنتیکی که بر تولید هورمون تیروئید تأثیر می گذارد.
• جنسیت، زنان بیشتر به گره و بیماری تیروئید مبتلا می شوند.
• سابقه بیماری تیروئید خود ایمنی مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا بیماری گریوز
• سن، زنان سالمند بیشتر در معرض خطر ابتلا به گره های تیروئید قرار دارند.

اگر غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند، غده هیپوفیز در مغز مقدار بیشتری هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) آزاد خواهد کرد. TSH اضافی می تواند باعث بزرگ شدن تیروئید و ایجاد گواتر چند غده ای شود. به همین ترتیب، تیروئید بیش از حد فعال که بیش از حد هورمون تیروئید تولید می کند، می تواند باعث بزرگ شدن تیروئید و تبدیل شدن به چند غده ای شود. در برخی موارد، ممکن است بیمار دلیل مشخصی برای گواتر مولتی ندولر خود نداشته باشد.

گواتر چند غده ای چقدر شایع است؟

گواتر ۱۲٪ از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می دهد، در حالی که این رقم در سراسر اروپا کمی کمتر است. گواتر چند غده ای و به طور کلی بیماری تیروئید در زنان بسیار بیشتر از مردان است. همچنین شواهد واضحی با افزایش سن وجود دارد که تا حدودی به دلیل این واقعیت است که گواتر چند غده ای در طی یک دوره طولانی ایجاد می شود. بررسی سونوگرافی غده تیروئید، گره هایی را در حدود ۵۰٪ از زنان ۵۰ ساله یا بالاتر نشان می دهد. هیچ دلیلی برای نگرانی بیشتر بیماران در مورد چنین یافته طبیعی وجود ندارد و تا زمانی که غده تیروئید به طور طبیعی کار می کند، بسیاری از افراد نیازی به درمان پزشکی ندارند.

آیا گواتر چند غده ای ارثی است؟

برخی از انواع گواتر جنبه ارثی دارند. برخی شواهد نشان می دهد که وجود گواتر در یک عضو خانواده احتمال ابتلا به گواتر در سایر اعضای خانواده را افزایش می دهد. با این حال، دانش ما از ژن ها و مشکلات ژنتیکی همیشه در حال رشد است و اطلاعات دقیق تری از جمله تأثیر ژن های خاص و محیط بر گواتر در آینده در دسترس است.

تشخیص گواتر مولتی ندولر

معاینه فیزیکی ممکن است به تشخیص گواتر مولتی ندولر کمک کند. یک پزشک با گرفتن شرح حال وضعیت پزشکی بیمار شروع به تشخیص گواتر چند ناحیه ای می کند. آنها در مورد بیماری های قبلی فرد، اینکه چه داروهایی مصرف می کنند و بررسی سابقه خانوادگی بیماری یا بیماری های مربوط به تیروئید سوالاتی را می پرسد.

معاینه جسمی

یک پزشک، گردن فرد را معاینه کرده و رگ های گردن را از نظر بزرگ شدن بررسی می کند. آنها همچنین می توانند اندازه و شکل غده تیروئید را احساس کنند و به دنبال هر چیز غیر عادی باشند.

آزمایش خون

آزمایش خون می تواند به تشخیص مشکلات تیروئید، به ویژه آزمایش هورمون تحریک کننده تیروئید (TSH) کمک کند. اگر سطح TSH یک فرد پایین باشد، ممکن است نشان دهد که فرد مبتلا به پرکاری تیروئید است، به این معنی که تیروئید هورمون تیروئید زیادی را تولید می کند.

اگر سطح TSH زیاد باشد، ممکن است فرد دچار کم کاری تیروئید (سطح هورمون تیروئید پایین) باشد زیرا بدن در تلاش است تا تولید هورمون تیروئید را افزایش دهد.

آزمایشات تصویربرداری

پزشک همچنین ممکن است آزمایشات تصویربرداری از تیروئید را تجویز کند. این موارد شامل سونوگرافی تیروئید است. این آزمایش از امواج صوتی برای تهیه تصاویر تیروئید، از جمله اندازه و تعداد گره ها استفاده می کند.

نمونه برداری

گاهی اوقات، پزشک ممکن است برای آزمایش وجود سلول های سرطانی، نمونه برداری از گره های تیروئید را توصیه کند. در این روش از یک روش معمول بیوپسی از یک سوزن کوچک با هدایت سونوگرافی استفاده می کند که به عنوان آسپیراسیون سوزن ظریف (FNA) شناخته می شود. پزشکان احتمالاً توصیه می کنند هر کسی که دارای گره بزرگتر از 1 سانتی متر باشد، بیوپسی انجام دهد.

درمان گواتر مولتی ندولر

همه افراد مبتلا به گواتر مولتی ندولر به درمان نیاز نخواهند داشت. درمان اغلب به عملکرد غده تیروئید بستگی دارد. اگر گره ها، هورمون تیروئید تولید نکنند (غیر سمی)، پزشک، اندازه، علائم یا الگوی رشد آن را بررسی می کند.

رادیو ید درمانی

یک درمان برای گواتر سمی و غیر سمی، رادیو ید درمانی است. این دارو به کاهش اندازه بافت تیروئید کمک کرده و در مورد گواترهای سمی، تولید غیر طبیعی هورمون تیروئید را نیز متوقف می کند. در این وضعیت گواتر به طور معمول ۲ تا ۶ ماه پس از درمان کوچک می شود، اگرچه ممکن است یک سال طول بکشد. همچنین مطالعات نشان داده اند که در بیشتر موارد، عملکرد طبیعی تیروئید پس از درمان ادامه می یابد یا به حالت طبیعی برمی گردد. در رادیوید درمانی گواتر های کوچکتر نسبت به بزرگترها بهتر جواب می دهند.

تیروئیدکتومی

تیروئیدکتومی عمل برداشتن غده تیروئید از طریق جراحی است. با پیشرفت در بیماری تیروئید، به ندرت جراحی لازم است. اگر گواتر به رگ های خونی اطراف فشار زیادی وارد کند ،بر نفس کشیدن فرد تأثیر بگذارد، در بلع افراد مشکل ایجاد کند یا باعث پریشانی روانی شود، پزشک ممکن است برداشتن تیروئید را توصیه کند.

اگر فردی گزینه مناسبی برای رادیوید درمانی نباشد، ممکن است پزشک تیروئیدکتومی را در نظر بگیرد. این امر بخصوص در مواردی اتفاق میفتد که گواتر چند غده ای بسیار بزرگ باشد. زیرا گواترهای بزرگ به اندازه کوچکتر ها به درمان رادیو ید درمانی پاسخ نمی دهند.

ارتباط گواتر مولتی ندولر با سرطان

بررسی ها نشان داده است که بین ۱۰ تا ۲۰ درصد افراد مبتلا به گواتر مولتی ندولر به سرطان تیروئید مبتلا می شوند. تحقیقات نشان داده است که خطر ابتلا به سرطان در گواترهای منفرد و چند غده ای مشابه است. بیشتر افرادی که از یک گواتر چند غده ای به سرطان مبتلا می شوند، سرطان تیروئید پاپیلاری دارند که متداول ترین نوع سرطان تیروئید است.

پیش آگهی مولتی ندولر

ممکن است شخصی بدون اینکه خودش بداند، دارای گواتر مولتی ندولر باشد، زیرا این وضعیت غالباً هیچ علامتی ایجاد نمی کند. سایر افراد ممکن است علائمی داشته باشند مانند مشکل در بلع یا گفتار که بر زندگی روزمره آنها تأثیر می گذارد. بسیاری از گزینه های درمانی هم برای گواتر های چند سلولی سمی و هم غیر سمی در دسترس است. اگر فردی به مشكل تیروئید مشكوك شد، باید با پزشك خود مشورت كند تا بهترین اقدامات را انجام دهد.

سخن آخر

تیروئید، غده ای پروانه ای شکل در جلوی گردن است. این ماده مسئول تولید و ترشح هورمون های تیروئید (تیروکسین و ترییدوتیرونین) است. هرگونه افزایش در اندازه کل یا بخشی از غده تیروئید، گواتر نامیده می شود. گواتر چند غده ای، گواتری است که در آن تعداد زیادی توده (گره) وجود دارد که به شکل غده ظاهر می شود. این وضعیت احتمالاً شایع ترین اختلال غده تیروئید است. گره ها ممکن است به وضوح دیده شوند یا فقط از طریق معاینه یا اسکن تشخیص داده شوند.

دکتر زهرا مظلوم خراسانی

متخصص داخلی و فوق تخصص بیماری های غدد و متابولیسم

دارای بورد فوق تخصصی
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد

از جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب  عبارتند از: تشخیص و درمان بیماری های متابولیک، تیروئید، آدرنال، اختلالات غدد جنسی، متابولیک استخوان، هیپوفیز و مشاور تغییر جنسیت

آدرس مطب: مشهد- بلوار معلم – بین معلم 8و 10- برج آبشار-واحد705

تماس:05136017449

پاسخگویی: روزهای زوج – ساعات 16 الی 19