کورتونها داروهایی هستند که توسط انسان ها ساخته شدند و شباهت زیادی به کورتیزول ( هورمون طبیعی ) دارند. کورتون ها را معمولا استروئید می نامند و با ترکیباتی که برخی از ورزشکاران از آنها سوء استفاده می کنند متفاوت هستند. استروئیدها مزایا و عوارض جانبی احتمالی فراوانی دارند.
برخی از انواع کورتون چه مواردی هستند؟
برخی از داروهای کورتونی عبارتند از کورتیزون ، پردنیزون و متیل پردنیزولون. پردنیزون پر استفاده ترین نوع از استروئیدهاست که برای درمان برخی از بیماری های روماتولوژیک استفاده می شود.
استروئیدها چگونه تجویز می شوند؟
داروهای استروئیدی در انواع مختلف در دسترس هستند و بسته به اینکه چقدر راحت حل می شوند یا چه مدت در بدن باقی می مانند با یکدیگر فرق دارند. استروئیدها ممکن است تنها برای محل خاصی که دچار مشکل است تجویز شوند و یا اینکه به صورت سیستمیک یعنی برای کل بدن مورد استفاده قرار بگیرند. نمونه های تجویز محلی استروئید عبارتند از آمپول مفاصل، قطره چشم، قطره گوش و کرم های پوست. درمان های سیستمیک استروئید عبارتند از داروهای خوراکی و یا داروهایی که مستقیم از طرف رگ یا عضله به بدن رسانده می شوند. استروئیدهای سیستمیک از طریق جریان خون به قسمت های مختلف بدن منتقل می شوند. برای کاهش خطر عوارض جانبی اگر لازم باشد داروهای محلی استروئید به جای انواع سیستمیک تجویز می شوند.
استروئیدها چگونه کار می کنند؟
استروئیدها با کاهش التهاب و فعالیت سیستم ایمنی عملکرد خود را نشان می دهند. التهاب فرآیندی است که در آن سلول های سفید بدن و مواد شیمیایی می توانند بدن را در برابر عفونت و مواد خارجی مانند باکتری ها و ویروس ها محافظت کنند. در برخی بیماری ها، سیستم ایمنی بدن عملکرد مناسبی از خود نشان نمی دهد. این سبب می شود التهاب علیه بافت بدن کار کند. علائم التهاب عبارتند از قرمزی، گرما، ورم کردن و درد.
استروئیدها میزان تولید مواد شیمیایی که باعث ایجاد التهاب می شوند را کاهش می دهند. این کار کمک می کند آسیب به بافت تا جای ممکن کم شود. استروئیدها همچنین با تاثیر روی نحوه کارکرد سلول های سفید خونی فعالیت سیستم ایمنی را نیز کاهش می دهند.
چه زمانی استروئید ها یا کورتون ها تجویز می شوند؟
استروئیدها برای برخی از بیماری هایی که سیستم ایمنی بدن به خوبی عمل نمی کند، تجویز می شود. استروئیدها ممکن است درمان اصلی برای برخی بیماری ها باشند. برای دیگر مشکلات استروئیدها ممکن است خیلی کمتر استفاده شوند و یا زمانی از آنها کمک گرفته شود که دیگر راه ها نا موفق بودند. استروئیدها یا همان کورتون ها برای درمان برخی از شرایط التهابی روماتولوژیک استفاده می شوند، مانند:
- واسکولیت سیستماتیک (التهاب رگهای خونی )
- میوزیت (التهاب ماهیچه )
- آرتریت روماتوئید (آرتریت التهابی مزمن )
- لوپوس اریتماتوز سیستمیک (بیماری کلی شده ناشی از عملکرد سیستم ایمنی غیر طبیعی )
استروئیدها یا کورتون ها چه زمانی مفید واقع می شوند؟
وقتی التهاب تبدیل به تهدیدی جهت آسیب مزمن به اعضای مهم بدن می شود، استروئید یا کورتون می تواند نجات بخش آن عضو و یا حتی جان فرد شود. برای مثال استروئیدها می توانند از التهاب کلیه ها که موج از کار افتادن آن در افراد مبتلا به لوپوس یا واسکولیت می شود، جلوگیری کنند. برای این بیماران درمان با استروئید یا کورتون از دیالیز شدن و یا حتی نیاز برای پیوند کلیه پیشگیری می کند.
دوز پایین استروئید می تواند درد و سفتی در بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی را تا حدود زیادی کاهش دهد. استفاده کوتاه مدت از دوز بالای استروئید کمک می کند فرد بتواند از حمله شدید آرتریت ریکاوری کند.
عوارض جانبی احتمالی مصرف استروئید یا کورتون چیست؟
احتمال بروز عوارض جانبی بستگی به دوز مصرف، نوع استروئید و مدت زمان درمان دارد. برخی از عوارض جانبی از دیگر موارد جدی تر هستند. عوارض جانبی معمول حاصل از مصرف سیستمیک استروئید یا کورتون عبارتند از:
- افزایش اشتها،
- افزایش وزن
- تغییر ناگهانی خلق و خو
- ضعف عضلانی
- تاری دید
- افزایش رشد موهای بدن
- کبود شدن بدن به سادگی
- مقاومت کمتر در برابر عفونت ها ورم،
- صورت پف کرده
- آکنه
- پوکی استخوان
- بدتر شدن دیابت
- فشار خون بالا
- تحریک روده اضطراب
- ، بی قراری
- مشکل در به خواب رفتن
- آب مروارید یا گلوکوم
- احتباس مایعات، ورم کردن
آیا همه، این عوارض جانبی را تجربه خواهند کرد؟
همه بیمارها این عوارض جانبی را تجربه نمی کنند. اینکه عوارض جانبی چه زمانی و به چه شکلی اتفاق می افتد نیز در افراد متفاوت است. اگر مدت زمان استفاده از کورتون یا استروئید کوتاه باشد ( از چند روز تا چند هفته ) این احتمال وجود دارد که هیچکدام از عوارض جانبی آورده شده در لیست بالا اتفاق نیفتد. با این حال اگر استروئید یا کورتون استفاده شده دارای دوز بالا باشد یا برای طولانی مدت استفاده شود ممکن است تعداد زیادی از عوارض جانبی را تجربه کنید. استفاده بلند مدت از دوز بالای استروئید یا کورتون تنها زمانی جایز است که بیماری بسیار جدی باشد و جان فرد در خطر باشد.
کورتون یا استروئید چگونه می تواند روی وزن تاثیر بگذارد؟
یکی از شایع ترین عوارض جانبی روی بیمارانی که از داروهای کورتون دار استفاده می کنند افزایش وزن است و بر اساس تحقیقات ۷۰ درصد افراد آن را تجربه می کنند. استروئیدها با تغییر دادن الکترولیت ها و تعادل آب بدن و همچنین متابولیسم (نحوه ذخیره چربی ها، آمینو اسیدها، پروتئین، کربوهیدرات ها و گلوکز) سبب افزایش وزن می شوند. این موارد به این شکل با افزایش وزن در ارتباط هستند:
- افزایش اشتها
- احتباس مایعات
- تغییر در محل ذخیره چربی توسط بدن
بسیاری از افرادی که استروئید مصرف می کنند متوجه افزایش چربی در قسمت شکم، صورت و گردن شدند. حتی اگر با موفقیت بتوانید جلوی افزایش وزن ناشی از استروئید را بگیرید به دلیل تغییر در توزیع ذخیره چربی ظاهرتان چاق تر به نظر می آید. دوز دارو و مدت زمان مصرف آن روی مقدار وزنی که اضافه می کنید تاثیر دارد.
در کل هرچه دوز بیشتر و مدت زمان طولانی تر باشد وزنی که اضافه خواهید کرد نیز بیشتر خواهد شد. همانطور که قبلا نیز گفته شد دوره های کوتاه مدت چند روزه یا دو تا سه هفته ای نمی توانند تاثیر زیادی داشته باشند. خبر خوب اینکه با متوقف کردن مصرف استروئیدها و تنظیم شدن مجدد بدن وزن اضافه شده به مرور کم خواهد شد. این دوره حدود ۶ ماه تا یک سال طول خواهد کشید.
پیشگیری از تاثیر استروئید روی وزن
اولین گام صحبت با پزشکتان است. بسته به دارویی که مصرف می کنید مکن است انتخاب های دارویی دیگری داشته باشید. همچنین پزشکتان ممکن است دوزها و یا نوع استروئید را تغییر دهد. برای مثال اگر دچار آسم باشید به جای قرص که تاثیر سیستمیک دارد از استروئید های تنفسی استفاده می شود که مستقیم ریه ها را هدف قرار می دهد.
بدون راهنمایی پزشک مصرف داروهایتان را متوقف نکنید. استروئیدها داروهای قوی هستند که باید به تدریج کم شوند. متوقف کردن آنها به یکباره موجب مشکلات جدی همانند سفت شدن عضلات، درد مفاصل و تب می شود. برای کاهش تاثیر افزایش وزن از همان استراتژی استفاده کنید که برای کنترل وزنتان به کار می بردید:
- غذاهایی انتخاب کنید که کم کالری باشند مانند میوه های تازه و سبزیجات.
- به جای سه وعده در روز شش وعده میل کنید تا جلوی احساس گرسنگی شدید را بگیرید.
- به جای کربوهیدرات های تصفیه شده از کربوهیدرات های پیچیده با فیبر بالا که دیر هضم می شوند استفاده کنید ( برای مثال پاستا سبوس داربه جای پاستا ساده و برنج قهوه ای به جای برنج سفید ).
- در کنار هر وعده یک منبع پروتئینی میل کنید ( گوشت، پنیر، حبوبات و غیره ) پژوهش ها نشان دادند وعده هایی که ۲۰ تا ۳۰ گرم پروتئین دارند بیشترین تاثیر را روی جلوگیری از اشتها و کنترل آن دارند.
- آب بنوشید.نتایج پژوهش ها نشان دادند کودکان چاقی که مصرف آب خود را افزایش دادند توانستند سوخت و ساز خود در حالت استراحت را تا ۲۵ درصد افزایش دهند.
- فعال بمانید. این کار وقتی احساس خوبی ندارید کمی دشوار است. داشتن یک دوست که در کنارتان ورزش کند می تواند خیلی مفید باشد. همچنین فعالیتی را انتخاب کنید که از انجامش لذت می برید.
متخصص داخلی و فوق تخصص بیماری های غدد و متابولیسم
دارای بورد فوق تخصصی
دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهداز جمله خدمات پزشکی ارائه شده در مطب عبارتند از: تشخیص و درمان بیماری های متابولیک، تیروئید، آدرنال، اختلالات غدد جنسی، متابولیک استخوان، هیپوفیز و مشاور تغییر جنسیت
آدرس مطب: مشهد- بلوار معلم – بین معلم 8و 10- برج آبشار-واحد705
تماس:05136017449
پاسخگویی: روزهای زوج – ساعات 16 الی 19
